Kontroverzni plan vlade Đorđe Meloni u vezi sa zlatnim rezervama Italije uznemirava Evropsku centralnu banku. Kritičari strahuju od presedana koji bi mogao destabilizovati čitav evrosistem.
Poslanici desničarske stranke „Braća Italije“ premijerke Đorđe Meloni žele da velike zlatne rezerve Italije proglase „javnim vlasništvom“ i u tom smislu predlažu amandmane na Zakon o budžetu. Konkretno, željeli su u zakon unijeti sljedeću rečenicu: „Zlatne rezerve kojima upravlja i koje drži Banka Italije pripadaju državi u ime italijanskog naroda.“
U međuvremenu je iz nacrta uklonjena riječ „država“ i sada stoji samo da zlatne rezerve „pripadaju italijanskom narodu“. U toj najnovijoj verziji izričito se poziva i na pravila Evropske unije koja štite nezavisnost centralne banke.
Koji su motivi italijanske vlade?
Desničarski političari u Italiji već godinama zahtijevaju da se zlatne rezerve centralne banke proglase javnim vlasništvom. U pozadini tog zahtjeva je činjenica da je Banka Italije formalno privatna centralna banka. Njeni akcionari su banke i osiguravajuća društva. Današnja premijerka Meloni je zato još prije više od deset godina, u vrijeme kada je bila u opoziciji, upozoravala na opasnost od moguće „eksproprijacije“ nečega što pripada italijanskom narodu.
Privatni akcionari Banke Italije, međutim, nemaju nikakav pravni ni praktični uticaj ni na monetarnu politiku, niti na način korišćenja zlatnih rezervi. Kritičari optužuju Meloni da joj je prvenstveni cilj da stavi jedne od najvećih svjetskih zlatnih rezervi pod kontrolu države. To bi moglo otvoriti put vladi da proda plemeniti metal – na primjer kako bi pokrila ogroman budžetski deficit Italije.
Intervencija Evropske centralne banke
U Evropskoj centralnoj banci (ECB) u Frankfurtu oglasila su se zvona za uzbunu. U zvaničnom saopštenju objavljenom početkom decembra prvi put su pozvali italijanske vlasti da „ponovo razmotre“ nacrt zakona. To „nije trivijalna stvar“, jasno je poručila i predsjednica ECB-a Kristin Lagard. Na kraju krajeva, dodala je, povjerenje u stabilnost evra i u vjerodostojnost rezervi zavisi, između ostalog, od toga da nema političkog miješanja.
Ove sedmice ECB je signalizirao da problematičnom smatra i novu, revidiranu formulaciju zakonske inicijative. Kreatori monetarne politike u ECB-u i dalje ne vide nikakvu konkretnu svrhu nacrta zakona, već ocjenjuju da je institucionalna nezavisnost Banke Italije ugrožena i pozivaju se na ugovore EU. Naime, u okviru Evropskog sistema centralnih banaka (ESCB) držanje i upravljanje zlatnim rezervama spada u isključivu nadležnost nacionalne centralne banke svake države članice.
Da li je euro u opasnosti?
Ako bi italijanska vlada dobila pristup rezervama centralne banke, ne samo da bi se dovela u pitanje institucionalna nezavisnost Banke Italije, već bi ta reforma vlasničke strukture italijanske centralne banke mogla postati presedan i za druge zemlje unutar ESCB-a.
Ako bi Rim zaista mogao da proda dio svojih zlatnih rezervi, na primjer kako bi popunio budžetske rupe, to bi bilo svojevrsno „probijanje brane“. Na berzama bi se pojavile ogromne sumnje u stabilnost evra – a povjerenje je najvažnija valuta na finansijskim tržištima.
Italijanska centralna banka posjeduje jedne od najvećih zlatnih rezervi na svijetu – samo Sjedinjene Američke Države i Njemačka imaju više. Banka Italije drži 2.452 tone zlata. Poređenja radi, američke Federalne rezerve drže 8.134 tone zlata, a njemačka Bundesbanka 3.350 tona.
Nakon Drugog svjetskog rata Italiji je ostalo samo 20 tona zlata. Nacisti su, uz pomoć fašističke italijanske vlade, opljačkali većinu rezervi. Međutim, zahvaljujući visokim izvoznim viškovima u drugoj polovini 20. vijeka, devizni prihodi centralne banke dramatično su porasli. Dio toga uložen je u zlato. Tokom godina količina italijanskog zlata uglavnom je ostajala nepromijenjena – ali je njegova vrijednost nedavno naglo porasla.
Italijanske zlatne rezerve trenutno vrijede oko 280 milijardi evra – što je gotovo 13 odsto italijanskog bruto domaćeg proizvoda. Razlog tome je nagli rast cijena zlata.
U oktobru je ovaj plemeniti metal na Londonskoj berzi dostigao rekordnih 4.307 dolara po unci, nakon što je početkom godine bio na oko 2.600 dolara. Trenutno je cijena zlata porasla za više od 60 odsto od početka godine.
Šta bi Italija dobila prodajom zlatnih rezervi?
Prema medijskim izvještajima, italijanski ministar privrede Đankarlo Đorđeti namjerava da napiše pismo predsjednici Evropske centralne banke Lagard u kojem bi objasnio motive italijanske vlade: Rim navodno nema namjeru da potkopava nezavisnost italijanske centralne banke – riječ je o „simboličnoj formulaciji“, a ne o suštinskoj promjeni zakona.
„Nismo zainteresovani za prodaju zlata, niti za njegovo korišćenje na bilo koji drugi način. Ovo je načelna izjava kojom ne namjeravamo da izazovemo međunarodni skandal“, rekao je Marko Osnato, poslanik „Braće Italije“, stranke premijerke Meloni. Ostaje da se vidi da li će to za ECB biti dovoljno uvjerljivo.
To jasno pokazuje jednostavna računica: čak i kada bi Italija prodala sve svoje zlatne rezerve i prikupila oko 280 milijardi evra, vlada ne bi mogla ni da započne rješavanje problema sa dugovima. Državni dug Italije, veći od tri biliona evra, više je od deset puta veći od tog iznosa. U okviru Evropske unije samo Francuska ima veći apsolutni državni dug.
Britansko iskustvo
Istorija upozorava: pod premijerom Tonijem Blerom i njegovim ministrom finansija Gordonom Braunom, Ujedinjeno Kraljevstvo je od 1999. prodalo gotovo 400 tona zlata po prosječnoj cijeni od 275 dolara po unci. To je britanskom budžetu donijelo oko 3,5 milijardi dolara.
Bila je to ozbiljna greška, jer se zlato prodavalo po istorijski niskim cijenama. Naime, zlatom se u to vrijeme trgovalo na najnižem nivou u prethodnih 20 godina – komentatori su to kasnije nazvali „Braunovo dno“. Propušten je ogroman rast vrijednosti, jer je cijena zlata od tada porasla više od četrnaest puta. Poređenja radi, danas bi zlatne rezerve koje je prodao britanski ministar Braun vrijedile više od 50 milijardi dolara, prenosi Seebiz.
(24sata.info)
