Udaljen više milijardi svjetlosnih godina, blazar PKS 1424+240 dugo je zbunjivao astronome.
Odskakao je kao najsvjetliji poznati blazar koji emituje neutrine i svijetlio je u veoma visokoenergetskim gama zracima primijećenim pomoću teleskopa Čerenkov sa Zemlje. Ipak, činilo se da se njegov radio-mlaz kreće tromo, što je u suprotnosti s očekivanjima da samo najbrži mlazevi mogu pokretati tako intenzivne visokoenergetske emisije.
Sada, zahvaljujući 15-godišnjim ultra-preciznim radio-posmatranjima sa Very Long Baseline Array (VLBA), istraživači su napravili duboku sliku ovog mlaza u nevjerovatnoj rezoluciji, saopštio je Institut za radio astronomiju Maks Plank.
„Kada smo rekonstruisali sliku, izgledala je apsolutno zapanjujuće. Nikada nismo vidjeli ništa slično – gotovo savršeno toroidalno magnetsko polje s mlazom, usmjerenim pravo ka nama“, rekao je Jurij Kovaljev, glavni autor studije i vodeći istraživač na projektu MuSES pri Institutu za radio astronomiju Maks Plank.
Pošto je mlaz poravnat gotovo tačno u pravcu Zemlje, njegova visokoenergetska emisija dramatično je pojačana efektima specijalne relativnosti.
Sauronovo oko
Astronomers spot the ‘Eye of Sauron’ in deep space – https://t.co/Gv0M3HcBwo pic.twitter.com/wP8QSYy1DI
— Eyes to the Stars (@Eyes2TheStars) August 12, 2025
„Ovo poravnanje izaziva povećanje sjaja za faktor 30 ili više. Istovremeno, čini se da se mlaz kreće sporo zbog efekata projekcije, što je klasična optička iluzija“, rekao je Džek Livingston, koautor studije, takođe sa Instituta za radio astronomiju Maks Plank.
Ova čeona geometrija omogućila je naučnicima da zavire direktno u srce mlaza blazara – što je izuzetno rijetka prilika. Polarizovani radio-signali pomogli su timu da mapira strukturu magnetskog polja mlaza, otkrivajući njegov vjerovatni helikalni ili toroidalni oblik. Ova struktura igra ključnu ulogu u lansiranju i kolimaciji toka plazme i može biti od suštinskog značaja za ubrzavanje čestica do ekstremnih energija.
„Rješavanje ove zagonetke potvrđuje da aktivna galaktička jezgra sa supermasivnim crnim rupama nisu samo moćni akceleratori elektrona, već i protona – porijekla posmatranih visokoenergetskih neutrina“, zaključio je Kovaljev.
Ovaj rezultat jača vezu između relativističkih mlazeva, visokoenergetskih neutrina i uloge magnetskih polja u oblikovanju kosmičkih akceleratora – što predstavlja prekretnicu u astronomiji.
Blazar je tip aktivnog galaktičkog jezgra koje pokreće supermasivna crna rupa koja izbacuje mlaz plazme brzinom bliskom brzini svjetlosti. Sauron je glavni antagonist romana Gospodar prstenova Dž. R. R. Tolkina, a pojavljuje se najčešće u obliku oka.
Studija je objavljena u Astronomy & Astrophysics, piše Telegraf.
(24sata.info)