Srpski član Predsjedništva BiH Milorad Dodik položio je vijenac na centralni sarkofag u Mauzoleju na ostrvu Vido, gdje prisustvuje obilježavanju godišnjice povlačenja srpske vojske preko Albanije, Bitke na Kajmakčalanu i proboja Solunskog fronta.
Prema programu posjete, Dodik će položiti vijenac i na Mornaričkom krstu koji se nalazi na uzvišenju nedaleko od Mauzoleja, nakon čega će sa drugim delagacijama isploviti na pučinu između ostrva Vido i grada Krfa, i položiti vijenac u “Plavu grobnicu”.
Nakon spuštanja vijenaca u vodu i povratka u luku, u 13.30 časova srpski član Predsjedništva BiH, zajedno sa predstavnicima grada Krfa, obići će “Srpsku kuću”.
Obilježavanju proboja Solunskog fronta na ostrvu Vido prisustvuju i ministar za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Srbije Zoran Đorđević i ministar zdravlja Zlatibor Lončar.
Proboj Solunskog fronta bio je odlučujući za slom centralnih sila u Prvom svjetskom ratu i njegovo okončanje. Predstavlja najduže pripremanu vojnu akciju u istoriji ratovanja koja je, briljantno izvedenim strateškim predviđanjima i operacijama, zadivila cijeli svijet, pa i protivnike.
Na čelu Prve i Druge srpske armije nalazio se načelnik štaba Vrhovne komande Srpske vojske đeneral Živojin Mišić, a zajedno sa savezničkim armijama pod komandom Franša Deperea izveli su istorijski podvig kojim je okončan Prvi svjetski rat.
Za 45 dana, koliko je trajala akcija, srpska vojska prešla je 600 kilometara i oslobodila cijelu Kraljevinu Srbiju, da bi u narednih mjesec dana oslobodila BiH, Hrvatsku i Sloveniju.
Iz BiH je u proboju Solunskog fronta učestvovalo 48.000 srpskih dobrovoljaca, dok ih je samo sa područja Krajine bilo od 8.000 do 10.000.
Na Solunski front, čija je dužina bila nekoliko stotina kilometara, srpska vojska je prebačena već na proljeće 1916. godine, poslije oporavka na Krfu nakon Albanske golgote.
Sa jedne strane fronta bili su francuski, britanski i srpski vojnici kojima se kasnije priključio i jedan broj Grka i Italijana, ruska brigada povučena poslije Oktobarske revolucije, dok su sa druge linije, dobro ukopane u rovove, bile austrugarska, njemačka i bugarska divizija.
Za komandanta Solunskog fronta postavljen je francuski general Franš Depere, a u junu 1918. godine donesena je odluka da se konačno krene u proboj fronta.
Odlučeno je da ofanziva počne na sektoru Dobro polje – Veternik – Kozjak na kojem se nalazila srpska vojska koju je činilo ukupno šest divizija sa 140.0000 vojnika.
Srpska vojska bila je podijeljena u dvije armije – Prvu kojom je komandovao Petar Bojović i drugu na čijem je čelu bio Stepa Stepanović, dok je komandant štaba bio vojvoda Živojin Mišić.
Borbe su počele 14. septembra 1918. godine cjelodnevnom artiljerijskom paljbom svih savezničkih topova po bugarskim, njemačkim i austrougarskim položajima, da bi u zoru 15. septembra, poslije snažne artiljerijske pripreme, krenule u napad divizije prvog ešalona Druge armije pod komandom vojvode Stepe Stepanovića na frontu Sušica – Soko dugom 17 kilometara.
Francuski maršal Franše Depere u izvještaju francuskoj vladi pri proboju solunskog fronta krajem septembra 1918. godine saopštava da se “operacije moraju usporavati, jer nema komunikacije radi doturanja hrane francuskim trupama koje napreduju”, a da “samo srpskim trupama nisu potrebne komunikacije, oni idu kao oluja – naprijed”.
Bugari su 29. septembra u Solunu potpisali primirje kojim je bugarska vojska kapitulirala, ali su imali samo jedan zahtjev – da se srpska vojska ne pušta u Bugarsku, zbog straha od odmazde za zločine nad srpskim stanovništvom.
Nijemci nisu priznali primirje i njihove trupe su se izvukle iz dodira sa Bugarima, a ostaci njemačke vojske gonjeni srpsko-francuskim snagama odstupali su na sjever.
Porazom Bugarske, njemačko-austrougarske snage na Balkanu našle su se u teškom položaju, a potom je uslijedio slom imperija.
Otomanska imperija kapitulirala je 30. oktobra 1918. godine, Austrougarska je kapitulirala 31. oktobra, a Njemačka 11. decembra 1918. godine.
Franše Depere je i kasnije o srpskim vojnicima napisao: “To su seljaci skoro svi, to su Srbi, tvrdi na muci, trezveni, skromni, to su ljudi slobodni, nesalomivi, gordi na sebe i gospodari svojih njiva. Ali, došao je rat. I eto kako su se za slobodu zemlje ti seljaci bez napora pretvorili u vojnike, najhrabrije, najistrajnije, najbolje od svih. To su te sjajne trupe zbog kojih sam gord što sam ih ja vodio, rame uz rame sa vojnicima Francuske u pobjedonosnu slobodu njihove otadžbine”.
( RTRS)