Ova tranzitna ruta omogućava Rusiji da izvozi gas u Evropu, a petogodišnji ugovor ističe krajem godine. Kijev je ranije saopštio da ne planira da ga obnovi ili produži.
Prema ukrajinskom operateru gasovoda, tranzit ruskog gasa preko Ukrajine u Evropu pao je za 28,5% na 14,65 milijardi kubnih metara (bcm) prošle godine u odnosu na 20,5 milijardi kubnih metara u 2022. godini.
Rusija je saopštila da vodi intenzivne borbe protiv ukrajinskih snaga koje su prodrle njenu južnu granicu kod glavnog transportnog čvorišta.
Reuters prenosi navode sa ruskih vojnih blogova gdje se tvrdi da su ukrajinske snage u tom području zauzele postrojenje kroz koje prolazi ruski gas, mada za to nisu pruženi nikakvi dokazi.
Analitičari upozoravaju da ovo povećava rizik da bi moglo doći do iznenadnog zaustavljanja tokova kroz ruske plinovode preko Ukrajine.
Iz Gazproma je saopćeno da će se nastaviti isporuka gasa kroz Ukrajinu, a ukrajinski operater je također saopštio da se operacije nastavljaju nesmetano.
Međutim, prema riječima Jamesa Waddella, šefa odjela za evropski plin i LNG u konsultantskoj kući Energy Aspects, postoji rizik da Gazprom koristi borbe kao izgovor za smanjenje tokova.
Operator ukrajinskog plinskog sistema je 2022. zaustavio protok gasa kroz Sokhranivku, drugu ulaznu tačku tranzitne rute, navodeći da su “okupatorske snage” ometale tehničke procese.
“Ovo je vjerovatniji razlog za zaustavljanje tokova nego kolateralna ili namjerno prouzrokovana šteta na plinovodima“, smatra Waddell.
Koje se zemlje snabdijevaju preko ove rute?
Većina zemalja EU smanjila je svoju ovisnost o ruskom gasu zbog rata u Ukrajini. Ranije su najviše gasa preko ove rute primale Austrija, Slovačka, Italija, Mađarska, Hrvatska, Slovenija i Moldavija. Austrija i dalje većinu svog gasa dobija preko Ukrajine, dok su druge članice EU diverzificirale svoje izvore i poduzele korake za smanjenje potražnje, prenosi N1.
Moldavija, jedna od najsiromašnijih zemalja u Evropi, prošle godine je nabavila sav svoj gas sa evropskih tržišta, ostavljajući gas iz Gazproma za svoj otcijepljeni istočni region Pridnjestrovlje.
Uvoz u Hrvatsku je sada sveden na minimum, a u Sloveniji je pao na nulu nakon što je prošle godine istekao ugovor njenog glavnog dobavljača Geoplina sa Gazpromom, navodi se u studiji Centra za globalnu energetsku politiku na Univerzitetu Kolumbija.
Postoje li alternativni izvori ili rute?
Prethodna Evropska komisija je ranije ove godine navela da postoje alternativni izvori snabdijevanja.
Austrija može dobavljati gas iz Italije i Njemačke, a njene komunalne kompanije su saopštile da su preduzele mjere predostrožnosti ako se zaustavi isporuka ruskog gasa.
Mađarska se oslanja na ruski gas iz alternativnog pravca, gasovoda Turski tok, a Slovenija ga dobavlja iz Alžira i drugih izvora. Italija prima većinu svog gasa putem rute preko koje teče gas iz Azerbejdžana i Alžira.
Slovački dobavljač gasa SPP naveo je da bi konzorcijum evropskih dobavljača mogao da preuzme gas na granici između Rusije i Ukrajine kada istekne ugovor o tranzitu, ali za sada ostaje nejasno kako bi se to moglo organizovati.
Druga opcija bi bila da Gazprom isporučuje dio gasa drugim putem, na primjer preko Turskog toka, Bugarske, Srbije ili Mađarske. Međutim, iz SPP-a su za Reuters objasnili da je kapacitet preko ovih ruta ograničen.
EU i Ukrajina su također zatražile od Azerbejdžana da pomogne u pregovorima s Rusijom u vezi sa sporazumom o tranzitu gasa, izjavio je za Reuters savjetnik azerbejdžanskog predsjednika.
EU pokušava da diverzifikuje svoj uvoz gasa i potpisala je sporazum prema kojem bi udvostručila uvoz azerbejdžanskog gasa na najmanje 20 milijardi kubnih metara godišnje do 2027. godine. Međutim, azerbejdžanski zvaničnik je istakao da u vezi toga još nisu riješena pitanja infrastrukture i finansiranja.
Također, s obzirom na to da će domaća potrošnja u Azerbejdžanu rasti, analitičari Energy Aspects-a procjenjuju da je raspoloživo samo oko 1,7 milijardi kubnih metara za inkrementalni izvoz, a postoji i malo kapaciteta za dovođenje gasa u Evropu.
Koliko prihoda će izgubiti Gazprom?
Rusija bi mogla izgubiti oko 4,5 milijardi dolara godišnje ako se izvoz u Evropu zaustavi, uzimajući u obzir očekivane prosječne cijene od 320 dolara za 1.000 kubnih metara u 2025.
Prema podacima Gazproma, dnevni izvoz ruskog gasa preko Ukrajine u Evropu trenutno iznosi više od 40 miliona kubnih metara.
(24sata.info)
